ՄԱԿ ՓԳՀ-ի զեկույց. ՆՏԱ-ների 90%-ը եզդիներ են
ՄԱԿ ՓԳՀ-ի 2024 թվականի դեկտեմբերի զեկույցը Դոհուկի նահանգում իր ՄԱԿ ՓԳՀ գործողությունների վերաբերյալ ներկայացնում է տարածաշրջանում փախստականների, ապաստան հայցողների և ներքին տեղահանվածների (ՆՏԱ) մարդասիրական իրավիճակի ակնարկ: Դոհուկը շարունակում է մնալ կրիտիկական տարածք տեղահանված բնակչության համար, որտեղ նահանգում բնակվում են ավելի քան 281,000 տեղահանվածներ և 92,000 փախստականներ: Փախստականների մեծ մասը Սիրիայից է, մինչդեռ տեղահանվածների մեծ մասը եզդիներ են, ովքեր լքել են Սինջար թաղամասը ԴԱԻՇ-ի (ISIS) ցեղասպանական հարձակումների պատճառով:
90%-ից ավելին եզդիներ են
Զեկույցի համաձայն, Դոհուկում տեղահանվածների ավելի քան 90%-ը եզդիներ են, ինչը նրանց դարձնում է տարածաշրջանի ամենամեծ տեղահանված էթնիկ խումբը: Այս եզդիները ստիպված եղան փախչել Սինջարից 2014 թվականին ԴԱԻՇ-ի հարձակումից հետո, որը թիրախավորեց նրանց կրոնական և էթնիկ ինքնության համար, ինչը հանգեցրեց զանգվածային սպանությունների, ստրկացման և իրենց հայրենիքի ոչնչացմանը: Մեկ տասնամյակ անց շատ եզդիներ մնում են տեղահանված՝ պայքարելով վերականգնելու իրենց կյանքը շարունակական մարտահրավերների ֆոնին:
Զեկույցն ընդգծում է, որ եզդիները տարածված են քաղաքային շրջանների և Դոհուկի նահանգում տեղահանվածների 14 ճամբարների միջև, ներառյալ հայտնի ճամբարները, ինչպիսիք են Չամիշքուն, Կաբարտո 1 և 2, Խանքեն և Շարիան: Երկարատև տեղահանումը բազմաթիվ եզդիների թողել է առանց մշտական բնակության, տնտեսական կայունության և առանց անհրաժեշտության ծառայությունների:
10 տարի մարդասիրական օգնություն, բայց օգնությունը չի հասնում եզդիներին
Թեև ՄԱԿ ՓԳՀ զեկույցը մատնանշում է զգալի մարդասիրական ջանքերը, այն նաև ընդգծում է եզդի ՆՏԱ-ների համար երկարաժամկետ լուծման բացակայությունը: Իրենց տեղահանումից մեկ տասնամյակ անց եզդիների մեծ մասը մնում է ճամբարներում՝ շարունակական անկայունության պատճառով չկարողանալով վերադառնալ Սինջար: Առանց անվտանգության, վերակառուցման և վերադարձի իրավական շրջանակների ավելի մեծ ներդրումների, եզդիների տեղահանության ապագան մնում է անորոշ:
Չնայած տարիներ շարունակ մարդասիրական օգնությանը, տեղահանված եզդիները շարունակում են զգալի խոչընդոտների հանդիպել: Դեռևս պետք է պարզվի, թե իրականում մարդասիրական օգնությունը հասել է տեղահանված եզդիներին, թե գումարը փոխանցվել է այլ դերակատարների և օգտագործվել այլ նպատակների համար: Չնայած (դեռևս որևէ ապացույց չկա), փաստն այն է, որ հազարավոր եզդիներ դեռ ապրում են վրաններում, որտեղ ջուր և ջեռուցում չկա: Եթե ինչ-որ բան, ապա սա ապացույց է, որ օգնությունը չի հասել եզդիներին կամ այն անբավարար է եղել:
Միևնույն ժամանակ, եզդիները չեն կարողանում վերադառնալ Սինջար՝ անապահովության, ենթակառուցվածքների բացակայության և տարածաշրջանի շուրջ քաղաքական վեճերի պատճառով: Նրանք նաև բախվում են քաղաքացիական փաստաթղթերի ձեռքբերման մարտահրավերների, ինչը ազդում է ծառայություններից օգտվելու և իրավունքներ պահանջելու նրանց կարողության վրա:
Բազմաթիվ եզդի կանայք և երեխաներ, ովքեր վերապրել են ԴԱԻՇ-ի գերությունից, կարիք ունեն հոգեկան առողջության և վնասվածքների մշտական աջակցություն, որը մնում է անբավարար:
ՄԱԿ ՓԳՀ-ի աշխատանքը Դոհուկում էական է, բայց առանց քաղաքական լուծման և կայուն միջազգային հանձնառության, եզդի ժողովուրդը շարունակում է բախվել տեղահանման ձգձգվող ճգնաժամին, առանց կայուն ապագայի հստակ ճանապարհի:
Մինչ տարածաշրջանում շարունակվում է լարվածությունը արաբների, քրդերի և թուրքերի միջև, եզդիները կրկին մնացել են խաչաձև կրակի մեջ: Իրավիճակն ավելի վատ է, միջազգային տերությունները և միջազգային հանրությունը շահագրգռված չեն միջամտելու: Թեև ԱՄՆ-ը խստորեն մղում էր մարդու իրավունքների պաշտպանությանը, երբ ներխուժեց Իրաք, Սիրիա և Աֆղանստան, թվում է, որ նա այլևս շահագրգռված չէ մարդու այս նույն իրավունքներով: Սա այլ բան չի թողնում հավատալու, բացի այն փաստից, որ յուրաքանչյուր պետություն և նրա ժողովուրդը մնացել է պաշտպանվելու ամեն ինչից, և որ ոչ մի օգնություն չի գա, նույնիսկ եթե դուք հարձակվում եք ահաբեկիչների և ահաբեկչության վրա կառուցված պետությունների կողմից:
