Եզդիները պահանջում են իրենց ներկայացուցչությունը Իրաքի խորհրդարանում
As Iraq prepares for its parliamentary elections on 11 November, Ezidis once again find themselves at a crossroads — between external power struggles and the ongoing search for genuine representation after years of displacement, marginalization, and unfulfilled promises.
Այս տարի Նինվե նահանգում եզդիների համար պաշտոնապես նախատեսված միասնական քվոտայով տեղի համար պայքարում են յոթ եզդի թեկնածուներ։ Սակայն այդ մեկ տեղից շատ ավելի հեռու, տասնյակ եզդի թեկնածուներ որոշել են մասնակցել ընդհանուր ընտրություններին ինքնուրույն կամ դաշինքների միջոցով, մասնավորապես՝ Եզդիների գործի դաշինքի (تحالف القضية الايزيدية) միջոցով, որը ձգտում է միավորել եզդիների ձայները գոյատևման, արժանապատվության և ինքնորոշման ընդհանուր նպատակների շուրջ։
Դաշինքի կարգախոսը՝ «Մեր գործը, մեր գոյատևումը, մեր միասնությունը, մեր արժանապատվությունը», արտացոլում է մի զգացողություն, որը խոր արձագանք է գտնում Շինգալում (Սինջար) և Դուհոկի տեղահանվածների ճամբարներում, որտեղ ավելի քան 188,000 եզդիներ դեռևս սպասում են տուն վերադառնալու հնարավորությանը: Շատերի համար այս ընտրությունները ոչ միայն քաղաքական մասնակցության, այլև տարածաշրջանային մրցակցությունների և արտաքին ուժերի շահերի ստվերում մնացած ձայնի վերականգնման մասին են:
Քվոտայից ավելին
Եզդիների համար քվոտաների կիրառումը, որը ներդրվել է 2005 թվականին, նախատեսված էր Իրաքի կրոնական և էթնիկ փոքրամասնությունների ներկայացուցչությունը երաշխավորելու համար։ Այնուամենայնիվ, խորհրդարանում 329 տեղից միայն մեկով, եզդի ժողովուրդը, որի բնակչությունը գերազանցում է կես միլիոնը, երկար ժամանակ թերներկայացված է եղել ազգային քաղաքականության մեջ։ Սա թողել է կարևորագույն հարցեր չլուծված՝ Շինգալի վերակառուցումը, գրեթե 2800 անհետ կորած եզդիների ճակատագիրը և արտաքին միջամտությունից զերծ ինքնակառավարման իրավունքը։
Եզդիների գործի դաշինքը նշանավորում է եզդի թեկնածուների քաղաքական մտածողության փոփոխությունը։ Մեկ քվոտային տեղի համար մրցելու փոխարեն, կոալիցիան ձգտում է լրացուցիչ տեղեր նվաճել բաց մրցույթում՝ փորձելով ստեղծել ավելի անկախ և հաշվետու ներկայացուցչություն, որը կարտացոլի եզդի ժողովրդի կամքը, այլ ոչ թե արտաքին ուժերի օրակարգերը։
Պայքար Շինգալի ապագայի համար
Շինգալը մնում է Իրաքի ընտրություններում ամենավիճելի շրջաններից մեկը։ Շրջանի վրա ազդեցություն են փնտրում բազմաթիվ քաղաքական և ռազմական գործիչներ՝ սկսած Բաղդադից և տեղական կուսակցություններից մինչև ռազմավարական շահեր ունեցող տարածաշրջանային ուժեր։ Բաղդադի և Էրբիլի միջև 2020 թվականին ստորագրված հոկտեմբերի 9-ի համաձայնագիրը շարունակում է ձևավորել Շինգալի կառավարման և անվտանգության վերաբերյալ բանավեճը։ Շատ եզդիներ այն համարում են պարտադրված գործարք, որը անտեսել է իրենց ինքնորոշման իրավունքը և խաթարել 2014 թվականի ցեղասպանությունից հետո ստեղծված տեղական կառավարման կառույցները։
Մինչ որոշ կուսակցություններ փորձում են եզդիների քվոտայով տեղը օգտագործել որպես քաղաքական գործիք, կոալիցիայի հետ համախմբված եզդի թեկնածուները պնդում են, որ ներկայացվածությունը պետք է լինի ներսից՝ նրանցից, ովքեր ապրել են ցեղասպանությունը, տեղահանությունը և վերակառուցման գործընթացը։
Ներկայացուցչության խաղադրույքները
2021 թվականի ընտրություններում եզդիների քվոտային տեղը հաղթեցին ընդամենը 3000-ից մի փոքր ավելի ձայներով՝ մի թիվ, որը արտացոլում է ինչպես եզդիների ձայների մասնատվածությունը, այնպես էլ արդարադատության և վերականգնման սպասող բնակչության հիասթափությունը։ Այս անգամ եզդի թեկնածուներն ու ակտիվիստները հույս ունեն, որ ավելի համակարգված մոտեցումը կարող է հանգեցնել ավելի լայն ներկայացվածության և խորհրդարանում ավելի ուժեղ պաշտպանության։
Եզդի ժողովրդի համար այս ընտրությունները շատ ավելին են, քան պարզապես թվեր կամ մանդատներ։ Դրանք քաղաքական ճանաչման, վերադարձի իրավունքի և Շինգալի վերականգնման մասին են՝ մի հողի, որը դեռևս կրում է ISIS-ի՝ մի ժողովրդի և նրանց հավատքի՝ Շարֆադինի ջնջման փորձի սպիները։
Կարևոր պահ
Մինչ Իրաքի քաղաքական դաշինքները պատրաստվում են իշխանության ևս մեկ փորձության, եզդիները այս ընտրական ցիկլը մտնում են զգուշավոր լավատեսությամբ։ Անկախ նրանից՝ միասնական քվոտայով, թե ավելի լայն «Եզդիների գործի դաշինքի» միջոցով, կենտրոնական պահանջը մնում է նույնը՝ խոսելու, գործելու և ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու իրավունքը։
Արտաքին ազդեցությունների գերիշխող քաղաքական դաշտում եզդի ժողովուրդը շարունակում է պայքարել շատ ավելի կայուն մի բանի համար՝ այն համոզմունքի, որ ներկայացվածությունը պետք է բխի ոչ թե իշխանությունից, այլ ճշմարտությունից, հիշողությունից և դիմադրողականությունից։
Հետևեք Եզդիների գործի դաշինքի աշխատանքին Instagram-ում՝ yazidi.cause.alliance
